اقتصاد و امنیت غذایی

چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: آلودگی‌های زیست‌محیطی، مسائل و مشکلات حوزه محیط‌‌زیست و تاثیرات آن بر محیط‌‌زیست کره‌‌ی‌‌ خاکی از چالش‌های اصلی و بحران جدی دنیای امروز است، به گونه‌ای که کشورها علاوه بر سیاست‌ها و اقدامات درون‌‌مرزی، ساماندهی مسائل زیست‌محیطی را در حوزه‌ی بین‌المللی نیز دنبال می‌کنند.
مواد و روش‌ها: هدف تحقیق حاضر، بررسی سطح کارایی زیست‌محیطی بخش کشاورزی در ایران می‌باشد. برای این‎منظور از داده‌های تابلویی (پانل) بخش‌ها و زیربخش‌های منتخب اقتصادی ایران (کشاورزی، نفت، صنعت، حمل و نقل و بخش خانگی، تجاری و عمومی) طی دوره ۱۳۷۵- ۱۳۹۷ استفاده شده است. میزان کارایی زیست‌محیطی با استفاده از روش تحلیل پوششی داده‌ها بر مبنای برنامه‌ریزی ریاضی برآورد گردیده است. همچنین شاخص مالم‌کوئیست برای بررسی روند پیشرفت یا پسرفت کارایی زیست‌‌محیطی هر بخش اقتصادی محاسبه شده است. متغیرهای به‎کار رفته در این پژوهش شامل نیروی کار و سرمایه به‎عنوان ورودی‌ها و ارزش‌افزوده به‌‌عنوان خروجی مطلوب و انتشار گاز دی‌اکسید‌کربن به‌‌عنوان خروجی نامطلوب در نظر گرفته شده است.
یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان داد، بخش کشاورزی و نفت در طی دوره مورد مطالعه از لحاظ زیست‌‌محیطی کارا هستند و بخش حمل و نقل کمترین میزان کارایی زیست‌محیطی را دارند. بیشترین مقدار میانگین کارایی زیست‌محیطی مربوط به بخش کشاورزی است، به‌‌دلیل این‌که در این پژوهش برای سنجش میزان آلودگی، گاز آلاینده دی‌اکسیدکربن در نظر گرفته‌‌شده است و نتیجه قابل قبول حاصل شده است. نتایج تغییرات تکنولوژیکی نشان داد که همه‌ی بخش‌ها به‎سوی پیشرفت در حرکت است و بیشترین مقدار میانگین مربوط به بخش حمل و نقل و کمترین مقدار میانگین مربوط به بخش کشاورزی است.
نتیجه‌گیری: با توجه به یافته‌‌های پژوهش، بخش‌هایی که ناکاراتر هستند (مانند بخش حمل‌‌ونقل و بخش صنعت) مصرف انرژی بالاتری دارند. بنابراین برای کاهش میزان مصرف انرژی و کاهش انتشار آلاینده‌های زیست‌‌محیطی می‌توان استفاده از سوخت‌های سبک کم‌کربن را به‌‌جای سوخت‌های سنگین و استفاده از سوخت‌های غیرمتداول دارای کربن اندک مانند مواد زاید، سوخت‌های ضایعاتی و زیست‌توده‌ها و استفاده از تکنولوژی فیلترهای هیبریدی جهت کاهش آلاینده‌ها را پیشنهاد داد. از سوی دیگر انگیزه‌های تشویقی و تنبیهی نیز بسیار کارساز است. دولت باید جهت تشویق بخش‌های کارا تدابیر تشویقی بیاندیشد. برای مثال می‌تواند اولویت مصرف منابع با قیمت‌های کمتر را در اختیار  بخش‌ کشاورزی و بخش‌‌هایی که با مصرف انرژی کمتر و آلودگی زیستی کمتری فعالیت می‌کنند، قرار دهد. پرداخت سوبسید به بخش‌های کارا نیز موثر است. برای حفاظت از محیط‌‌زیست در مقابل انتشار گاز دی‌‌اکسیدکربن باید بخش‌های منتخب اقتصادی به‌‌سمت مصرف سوخت‌های با کیفیت بالا و انرژی پاک بروند و دولت باید به‎سوی حمایت از توسعه مصرف انرژی تجدیدشدنی برود.