پریا قبله، محمد خداوردیزاده، مرتضی مولایی،
دوره ۱، شماره ۲ - ( پاییز و زمستان ۱۴۰۲ ۱۴۰۲ )
چکیده
مقدمه و هدف: نوسان درآمدهای حاصل از صدور نفت خام و پایان‌پذیر بودن منابع نفتی، سیاست‌گذاران و برنامه ریزان کشور را به این باور رسانده است که گسترش صادرات غیرنفتی، رهایی از اقتصاد تک‌محصولی و تنوع بخشیدن به درآمدهای صادراتی کشور به منظور کاهش آسیب‌پذیری اهداف توسعه اقتصادی ضرورت دارد. گیاهان دارویی یکی از منابع بسیار ارزشمند در حوزه منابع طبیعی ایران به شمار می‌آیند به گونه‌ای که اگر به نحو مناسبی بهره‌برداری شوند و به موقعیت صادراتی آنها در دنیا توجه شود، می‌تواند در راستای هدف توسعه صادرات غیرنفتی مفید واقع شوند. نظر به اهمیت گیاهان دارویی در صادرات غیرنفتی کشور، پژوهش حاضر با هدف تعیین عوامل مؤثر بر عرضه صادرات گیاهان دارویی منتخب ایران صورت پذیرفته است.
مواد و روش ها: جهت تعیین عوامل موثر بر صادرات گیاهان دارویی ایران از الگوی خود رگرسیون با وقفه‌های توزیعی(ARDL) استفاده شد. جهت بررسی وجود رابطه بلندمدت بین متغیرها آزمون باند مورد استفاده قرار گرفت. برای بررسی ثبات الگو از آزمون‌های مجموع تجمعی باقی مانده‌ها (CUSUM) و مجموع تجمعی مربعات باقی مانده‌ها (CUSUMSQ) استفاده شد. دوره مطالعه این تحقیق ۲۰۱۶-۱۹۷۸می باشد. داده‌های این مطالعه از منابع مختلف شامل سازمان خواروبار کشاورزی (FAO) و بانک مرکزی جمع‌‌آوری شده است.
یافتهها: بررسی ایستایی متغیرها نشان داد که تمام متغیرها ایستا از درجه I(۰) یا I(۱) هستند، بنابراین می‌توان از مدل ARDL برای بررسی ارتباط کوتاه‌مدت و بلندمدت استفاده نمود. نتایج ازمون باند نشان داد که بین متغیرها ارتباط بلند مدت وجود دارد. مطابق نتایج بدست امده متغیر‌های نوسانات نرخ ارز، صادرات گیاهان دارویی کشور‌های رقیب و صادرات نفت ایران در بلندمدت تأثیر منفی و معنی‌دار و متغیر‌های قیمت صادراتی گیاهان دارویی ایران، تولید داخلی گیاهان دارویی، نرخ ارز واقعی و متغیر مجازی آزادسازی تجاری تأثیر مثبت و معنی‌داری بر مقدار صادرات گیاهان دارویی ایران داشته‌اند.
نتیجه گیری: با افزایش درآمدهای نفتی طی دوره مورد بررسی صادرات گیاهان دارویی کاهش می‌یابد. دلیل این موضوع می‌تواند توجه کمتر دولت به سایر بخش‌ها از جمله کشاورزی در شرایط رونق درآمدهای نفتی است. توجه به پتانسیل های صادراتی بخش کشاورزی و گیاهان دارویی می تواند یکی از راهکارهای تدریجی در جهت خروج اقتصاد کشور از صادرات فرآورده‌های خام نفتی به شمار آید. با توجه به اثر منفی نوسانات نرخ ارز بر عرضه صادرات گیاهان دارویی در بلند مدت، اتخاذ سیاست‌های مناسب در جهت کاهش نوسانات نرخ ارز و همچنین حمایت مالی از صادرکنندگان در مقابل نوسانات نرخ ارز توصیه می شود.
